Το ιστορικό χωριό Καλπάκι στα Ιωάννινα, αποτέλεσε σημείο σφοδρών συγκρούσεων τον Νοέμβριο του 1940, όπου έγινε πράξη το ΌΧΙ από μία χούφτα άντρες. Τα ιταλικά σχέδια για την κατάληψη της Ελλάδας προέβλεπαν αρχικά την αιφνιδιαστική επίθεση σε Ήπειρο και Κέρκυρα για την κατάληψή τους. Έπειτα επρόκειτο να περάσουν προς τη Μακεδονία και την Αθήνα. Καταστρώνοντας τα ελληνικά σχέδια αναχαίτισης των Ιταλών, ο υποστράτηγος Χαράλαμπος Κατσιμήτρος, Διοικητής της 8ης Μεραρχία Πεζικού, ήταν σίγουρος για το πώς έπρεπε να αντιμετωπιστεί αυτός, Στηρίχτηκε αφενός στο ανάγλυφο της περιοχής, ένα φυσικό οχυρό, αλλά και στον ηρωισμό της όγδοης μεραρχίας για αυτή την αποφασιστική μάχη. Ήταν πεπεισμένος ότι τα στενά του Καλπακίου (της Ελαίας δηλαδή) ήταν το ιδανικό σημείο για να ανακοπεί η προέλαση των ιταλικών στρατευμάτων προς τα Ιωάννινα.
Το 1940 η 8η Μεραρχία Ηπείρου, με επικεφαλής τον ίδιο, οργάνωσε την άμυνα στα γύρω υψώματα της Γκραμπάλας, της Ασόνισσας, της Βελλάς και των Γρεμισιών. Στο ύψωμα της Βελλάς διασώζονται μέχρι σήμερα τα ίχνη των χαρακωμάτων.
Ο δήμαρχος Πωγωνίου, Κωνσταντίνος Καψάλης, μιλώντας στην ΕΡΤ, έκανε μία αναδρομή στην ένδοξη ιστορία του τόπου του που προκαλεί δέος και μίλησε για τη συμβολή των κατοίκων στον αγώνα για την ελευθερία. “Τα ιστορικά αυτά χώματα είναι βαμμένα με το αίμα των προγόνων μας που καθόρισαν την έκβαση του αγώνα στην παγκόσμια ιστορία”, τόνισε χαρακτηριστικά ο κ. Καψάλης.
Στις 4 Νοεμβρίου, οι Ιταλοί περιορίστηκαν σε βομβαρδισμούς σε όλο το μέτωπο και την επόμενη μέρα εκδήλωσαν σφοδρή επίθεση αλλά και αυτή η προσπάθεια είχε ατυχή κατάληξη για τις ιταλικές δυνάμεις αντιμετωπίζοντας για ακόμη μια φόρα την παθιασμένη και καλά οργανωμένη άμυνα των Ελλήνων. Ήταν φανερό πως πια οι ιταλικές δυνάμεις είχαν περιέλθει σε πολύ δύσκολη θέση. Οι Ιταλοί συνέχισαν τις προσπάθειές τους μέχρι την 8η Νοεμβρίου, ώσπου φάνηκε πως ο ιταλικός ”περίπατος” έπρεπε να λάβει πολύ γρήγορα τέλος και τα ιταλικά τμήματα να υποχωρήσουν και να λάβουν αυτά αμυντικές θέσεις. Το άρτιο σχέδιο του ανώτατου διοικητή Αλβανίας στρατηγού Βισκόντι Πράσκα συντρίφθηκε από το ελληνικό σθένος και χάθηκε στα λασπωμένα εδάφη και τις απρόσιτες βουνοκορφές της Πίνδου.