Συστάσεις του Γραφείου Προϋπολογισμού της Βουλής για τη Δημοσιονομική Σταθερότητα και τις Αμυντικές Δαπάνες
Η Ελλάδα πρέπει να διατηρήσει την πορεία της προς τη δημοσιονομική σταθερότητα και τη μείωση του δημόσιου χρέους, ενώ ταυτόχρονα πρέπει να διεκδικήσει ίση μεταχείριση στο πλαίσιο των διαδικασιών για την ενίσχυση των αμυντικών δαπανών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτή η ανάγκη επισημαίνεται σε ερευνητικό σημείωμα που εκδόθηκε από το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή. Το σημείωμα ενισχύει την άποψη ότι το σχέδιο ReArm Europe θα πρέπει να ειδωθεί ως ευκαιρία αντικατάστασης εθνικών δημόσιων πόρων με κοινή ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για αμυντικές δαπάνες και για την ανάπτυξη της αμυντικής βιομηχανίας τόσο της ΕΕ όσο και της Ελλάδας.
Το ερευνητικό σημείωμα με τίτλο «Δημοσιονομικός χώρος και εξελίξεις στην αγορά κρατικών ομολόγων σε επιλεγμένες ευρωπαϊκές οικονομίες» έχει συνταχθεί από τον Καθηγητή Οικονομικών στην Business School του Πανεπιστημίου του Έσσεξ, Αλέξανδρο Κοντονίκας και τον Συντονιστή του Γραφείου Προϋπολογισμού, Γιάννη Τσουκαλά. Αυτό είναι το πρώτο από μια σειρά σημειωμάτων που θα εκδίδονται τακτικά από το Γραφείο για να σχολιάζουν εξελισσόμενα οικονομικά ζητήματα με έμφαση στις επιπτώσεις τους στην ελληνική οικονομία.
Η ανάλυση βάζει στο επίκεντρο στοιχεία της αγοράς κρατικών ομολόγων της Ελλάδας καθώς και 9 άλλων ευρωπαϊκών χωρών (Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Ολλανδία, Πορτογαλία, Φινλανδία) από το πρώτο τρίμηνο του 2004 έως το δεύτερο τρίμηνο του 2024. Διαπιστώνεται ότι η Ελλάδα έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στην δημοσιονομική προσαρμογή, επιτυγχάνοντας πρωτογενή πλεονάσματα τα τελευταία χρόνια και μειώνοντας τον λόγο χρέους προς το ΑΕΠ κατά 54,8 ποσοστιαίες μονάδες από το 2021. Παρά την πρόοδο αυτή, η χώρα αντιμετωπίζει μια σειρά από προκλήσεις συμπεριλαμβανομένων των αυξημένων αναγκών για αμυντικές δαπάνες και μιας οξυμένης γεωπολιτικής αβεβαιότητας. «Η δημοσιονομική επίδοση της Ελλάδας υπήρξε εντυπωσιακή, αλλά οι τελευταίες εξελίξεις απαιτούν διαρκή επαγρύπνηση», αναφέρουν οι κ. Κοντονίκας και Τσουκαλάς.
Οι Αμυντικές Δαπάνες και η Ευρωπαϊκή Πρόκληση
Αναφορικά με την άμυνα, τονίζεται ότι η ενίσχυση της ασφάλειας σε ευρωπαϊκό επίπεδο εγείρει σοβαρές δημοσιονομικές προκλήσεις για όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, η οποία παραδοσιακά επενδύει υψηλό ποσοστό του ΑΕΠ της στην άμυνα. Το 2022, οι αμυντικές δαπάνες της χώρας ανήλθαν στο 2,6% του ΑΕΠ, ξεπερνώντας κατά πολύ τον στόχο του ΝΑΤΟ τουλάχιστον 2% του ΑΕΠ, σε αντίθεση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο που ήταν μόλις 1,3%.
Το σημείωμα του Γραφείου Προϋπολογισμού επισημαίνει ότι το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ReArm Europe είναι μια ευπρόσδεκτη εξέλιξη, ιδιαίτερα αν οι επιπλέον δαπάνες μπορούν να χρηματοδοτηθούν μέσω πόρων της ΕΕ. Ο λόγος αυτός περιλαμβάνει την ανάγκη να υπάρχει ισότητα μεταξύ των κρατών-μελών: τα κράτη που ιστορικά διαθέτουν υψηλά ποσοστά αμυντικών δαπανών, όπως η Ελλάδα, θα πρέπει να τύχουν δίκαιης μεταχείρισης, αντίστοιχα με εκείνα που σχεδιάζουν να αυξήσουν τις δαπάνες τους από χαμηλά επίπεδα.
Κρίνεται επίσης αναγκαίο να κάνει η Ευρώπη ένα τολμηρό βήμα προς τη συμφωνία κοινού χρέους, πηγαίνοντας πέρα από το υπάρχον χαρτοφυλάκιο των 150 δισ. ευρώ του σχεδίου ReArm Europe. Μεσοπρόθεσμα, καμία χώρα δεν μπορεί να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες της χωρίς να απειλήσει τη δημοσιονομική σταθερότητά της. Επιπλέον, ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στην στήριξη της αγοράς κρατικών ομολόγων της ΕΕ είναι καθοριστικός, αλλά υπάρχουν κίνδυνοι που προκύπτουν από νέα πληθωριστικά σοκ που ενδέχεται να περιπλέκουν την κατάσταση.
Ο Ρόλος Σταθερότητας της Αγοράς Ομολόγων
Το ερευνητικό σημείωμα επισημαίνει τις πρόσφατες εξελίξεις που αφορούν τη σύνθεση των επενδυτών που κατέχουν ελληνικό δημόσιο χρέος, οι οποίες συνδέονται στενά με τη διαθεσιμότητα δημοσιονομικού χώρου. Με το 70% του ελληνικού δημόσιου χρέους να ανήκει στα χαρτοφυλάκια του ξένου επίσημου τομέα στα τέλη του 2024, οι συνθήκες εξυπηρέτησης του χρέους παραμένουν θετικές, με πολύ χαμηλά επιτόκια και υψηλή μέση ωρίμανση. Το μέσο πραγματικό επιτόκιο εξυπηρέτησης του χρέους για το 2024 ήταν μόλις 1,73%, σε σύγκριση με 3,4% για τα 10ετή ομόλογα της αγοράς.
Ωστόσο, παρά τα πλεονεκτήματα αυτά, οι μελλοντικές εκδόσεις χρέους σε αγορές μπορεί να επιφέρουν πίεση στη δημοσιονομική κατάσταση της Ελλάδας, κυρίως λόγω των αυξανόμενων ευρωπαϊκών δαπανών δανειοδότησης. Υπό το φως της γεωπολιτικής αβεβαιότητας, οι κυβερνήσεις της ΕΕ αναμένεται να εκδώσουν περισσότερα ομόλογα για να χρηματοδοτήσουν αμυντικές δαπάνες, που αναμένεται να αυξήσει τα κόστη δανεισμού. Είναι κρίσιμο να διατηρηθεί η δημοσιονομική σύνεση και να αξιοποιηθούν οι χρηματοδοτικοί μηχανισμοί της ΕΕ για τη στήριξη της οικονομίας και την επιτάχυνση μεταρρυθμίσεων που προάγουν την ανάπτυξη.